Oyun Tekerlemeleri

Bu tekerlemeler çocuk folklorunda önemli bir yer tutar. Çocukları oyuna hazırlar, oyunun sıkıcılığını ve monotonluğunu giderir. Bunlar genellikle çocuk oyunları arasında yer almaktadır. Oyun kurulurken veya oyunu idare edecek kişi seçilirken tekerlemeler söylenir. Tekerlemenin son kelimesine isabet eden şahıs ebe veya oyun idarecisi olur. Buna ayıklama ve gösterme metodu da denmektedir.

O piti piti

“Ooooo piti piti

Kremanın sepeti

Terazi lastik jimnastik

Biz size geldik bitlendik

Hamama gittik temizlendik

Dik Dik Dik

Son dersimiz matematik”

Oyun Tekerlemelerinin Çocuklara Faydaları

-Tekerlemeler çocuklarda davranış gelişmesine olumlu katkı sağlar.

-Tekerlemeler çocukların zekâ, bilgi, duygu ve davranışlarını geliştirir.

-Çocuklardaki birlikte öğrenme, gülme, iş görme bilincini hızlandırır.

– Onları sosyal yönden geliştirir ve paylaşımcı hâle getirir.

– Çocukların ana dillerini güzel ve doğru biçimde kullanmasını sağlar.

– Onlarda mevcut olan ana dili sevgisini besler.

– Çocuğun kelime dağarcığının gelişimine katkıda bulunur.

– Hayal dünyalarını zenginleştirir.

– Çocuklara topluluk karşısında konuşabilme cesareti aşılar.

 

Çocuklara yönelik oyun tekerlemeleri dört şekilde kullanılır:

a. Ebe Seçimi ve Ebe Çıkarma Tekerlemeleri

b. Oyuna Eşlik Eden Tekerlemeler

c. Yanıltmacalar ve Şaşırtmacalar

d. Oyuna Çağırma, Oyun Sonunda Dağılma Sırasında Söylenen Tekerlemeler

Tekerlemeli Oyunlar

Bu tür oyunlarda, sözlerle hareketler bir aradadır. Sözlerin çocuklara özel ezgileri vardır. Hareketler bu ezgiler eşliğinde yapılır. Tekerlemeli oyunların büyük bölümü kuşaktan kuşağa geçerek günümüze kadar ulaşmıştır. Yeni yetişenler, istekle ve yanlışsız oynayarak bu tür oyunları daha da geliştirebilirler. Oyunlara yeni renkler, yeni ezgiler katabilirler. Birbirimizi tanımanın en iyi yolu oyunlardır. Mızıkçılık etmeden, tekerlemeli güzel bir oyuna ne dersiniz? Haydi, öyleyse oyun başına!

Ebe Çıkarma Tekerlemesi

Oyuncular halka şeklinde dizilirler. Sözlere uygun olarak ritmik hareketlerle ebenin ilgisini çekmeye çalışırlar. Bu ritmik hareketler; halkada el ele tutuşarak dönme, eller belde halka içine ve dışına yürüme şeklinde olabilir. Bu sırada ebe aşağıdaki tekerlemeyi söyler:

Üsü-düm üşü-düm-daldan-elma-düşürdüm

El-mamı-yedi-ler-bana-cüce-dedi-ler

Cüce-likten-çık-tim-Beyoğ-luna-git-tim

Bey-oğlu-has-ta-cor-bası-tas-ta

Püs-külü-ma-vi-ina-dina-ka-vi

Gel-çık-bal-çık-ben-çık-tım

Ebe olan oyuncu tekerlemenin son sözcüğü “çıktım” dediği anda kime değmişse, bu kez o oyuncu ebe olur. Oyuna veni ebeyle ve tekerlemenin yinelenmesiyle devam edilir.

Aç Kapıyı Bezirgânbaşı Tekerlemesi

Oyuncular içinden iki elebaşı seçilir. Elebaşılar bir kenara çekilerek kendilerine birer isim alırlar. Ancak diğer oyuncular elebaşı olan arkadaşlarının aldıkları isimleri bilmeyeceklerdir. Diyelim ki elebaşlarından birisi “ayva” diğeri “nar” adlarını almış olsun. “Ayva” ile “nar” karşılıklı durarak el ele tutuşurlar ve kollarını kaldırarak bir köprü oluştururlar. Diğer oyuncular bu dizilişi bozmadan aşağıdaki tekerlemeyi söyleyerek köprü altından geçerler:

“Aç kapıyı bezirgânbaşı, bezirgânbaşı…”

“Kapı hakkı ne verirsin? Ne verirsin?”

“Arkamdaki yadigâr olsun, yadigâr olsun.”

Tekerlemede yer alan “Kapı hakkı ne verirsin?” sorusu elebaşılar tarafından sorulmaktadır. Kapı, dizideki ilk oyuncu tarafından açtırılır. Ancak dizinin en arkasında yer alan oyuncu yadigâr edilmiştir. Bunun için en arkada yer alan oyuncu köprü altından geçerken köprü indirilir ve kendisi halkaya alınır. Bu oyuncuya ancak onun duyabileceği bir sesle:

– Ayva mı? Nar mı? diye sorulur.

O da aynı sessizlikte bu isimlerden birini söyler. Hangi ismi söylemişse onun arkasına geçer. Oyuna dizi bitinceye kadar devam edilir. Daha sonra ortaya bir çizgi çekilir. Elebaşılar karşı karşıya geçerler. Birbirlerini çekmeye başlarlar. Hangisi diğerini kendi tarafına çekerse, oyunu o taraf kazanmış olur.

Üşüdüm Üşüdüm Tekerlemesi

Oyuncular iki gruba ayrılırlar. Gruplar karşılıklı ad dizilirler. Aşağıdaki tekerlemeyi söyleyerek birbirlerine doğru yürürler. Birinci grup yürürken, ikinci grup geriye doğru gider. Tekerleme sonunda iki grup oyuncuları birbirlerine doğru yürüyerek sarılırlar.

I. grup:

– Üşüdüm üşüdüm a benim canım üşüdüm

II. grup:

– Kürkünü giy kürkünü giy a benim canım kürkünü giy

I. grup:

– Kürküm yok kürküm yok a benim canım kürküm yok

II. grup:

– Alsana alsana a benim canım alsana

I. grup:

– Param yok param yok a benim canım param yok

II. grup:

– Bulsana bulsana a benim canım bulsana

I. grup:

– Nereden nereden a benim canım nereden?

II. grup:

– Saraydan saraydan a benim canım saraydan

I. grup:

– Asarlar keserler en güzelini seçerler

Gruplar üstlendikleri rolleri değiştirerek, tekerlemeyi yinelerler. Oyun böylece tekrar edilir.

Yağ Satarım Bal Satarım Tekerlemesi

Oyuncular halka şeklinde dizilip otururlar. Aralarından birisi ebe seçilir. Ebenin elinde ucu düğümlü bir mendil vardır. Elindeki mendili gizleyerek halka şeklinde dizilen oyuncuların etrafında dolanır. Bazen mendili bir oyuncunun arkasına bırakıyormuş gibi duraklar. Buna benzer hareketlerle oyuncuları şaşırtır. Oturanların arkalarına bakmaları yasaktır. Ancak elleriyle yeri yoklayabilirler. Ebe olan oyuncu arkadaşlarının etrafında dönerken, bir taraftan da yandaki tekerlemelerden birini söyler. Birkaç kez bu şekilde dolandıktan sonra elindeki mendili bir oyuncunun arkasına bırakır. Bunu fark eden oyuncu yerinden fırlar ve ebeyi kovalamaya başlar. Eğer kendi yerine oturmadan yetişirse, yerine oturana dek mendille ebenin sırtına vurur. Oyuncu mendili fark etmezse, halkayı dolanıp gelen ebe, yerdeki mendili alıp ona vurur. Bu kez arkasındaki mendili fark etmeyen bu oyuncu ebe olur. Oyun böylece devam eder.

Yağ satarım, bal satarım

Ustam ölmüş ben satarım

Ustamın kürkü sarıdır

Satsam on beş liradır

**********

Yağ satarım, bal satarım

Usta gitti ben satarım

Azaldıkça su katarım

**********

Yağ satarım, bal satarım

Ustam öldü, ben satarım

*** * **

Yağ satarım, bal satarım

Ustam ölmüş ben satarım

Ustamın kürkü sarıdır

Satsam on beş liradır

*********

Zam-bak, zum-bak

Dön arkana iyi bak

Zam-bak, zum-bak

Dön arkana iyi bak

***********

Yağ satarım bal satarım

Ustam ölmüş ben satarım

Bir kaşık ayran

Yarın sabah bayram.

Birdirbir Tekerlemesi

Bu oyunu erkek çocuklar oynar. Oyuncular 8-10 gruplara ayrılır. İçlerinden biri ebe seçilir. Ebe olan belden öne doğru eğilir, ellerini dizlerinin üzerine Diğer oyuncular da bu arkadaşlarının üzerinden atlamak üzere art arda dizilir. İlk sırada yer alan oyuncu “Birdirbir diyerek ellerini ebenin sırtına bastırıp üzerinden atlar. Diğer oyuncular da onu izler. Ancak her biri sırasındaki yerlerine göre veya atlayış sırasına uygun olarak:

“- İkidir iki, kurnazdır tilki!

– Üçtür üç, ebelik güç!

– Dörttür dört, kuş gibi öt!

– Beştir beş, seni aldım eş!

– Altıdır altı, o şamarı kim attı!

– Yedidir yedi, elim sırtına değdi!

– Sekizim seksek!

– Dokuzum durak!”

diyerek ebenin üzerinden atlarlar. Atlayan her oyuncu olduğu yerde durup kalır. Diğerleri onlara değmemeye çalışır. Bu nedenle ilk atlayan oyuncular ellerinden geldiğince uzak mesafeye atlamaya çalışacaklardır. Dokuzuncu oyuncudan sonraki oyuncular da atlama sırasında şunları söylerler:

– Onum orak, haydi oturak!

– On birim yağlı börek!

– On ikim tuzlu çörek!

Bu atlamalar sırasında, atlayan oyuncu duran bir oyuncuya değerse bu kez ebe kendisi olur. Oyun böylece sürüp gider.

Menekşe Tekerlemesi

Oyuncular el ele tutuşarak karşılıklı dizilirler. Oyun sırası belirlendikten sonra söyleşme başlar:

– Oy menekşe menekşe

– Mendilin yere düşe

– Bizden size kim düşe

– Özlem düşe, tez düşe

Adı söylenen oyuncu koşar. Karşı diziden gözüne kestirdiği iki oyuncunun arasından geçmeye çalışır. Bunun için kollarını havaya kaldırarak hızla indirir. El ele tutuşmuş iki oyuncuyu birbirinden ayırır. Kendine yol açar. Bunu başardığında oyunculardan birini yanına alıp kendi grubuna döner. Başaramazsa esir olur, karşı grupta kalır. Oyun böylece sürer. Karşı oyuncuları tüketen grup oyunu kazanır.

Eveleme Geveleme Tekerlemesi

Oyuncular 10-12’şer kişilik gruplara ayrılır. Grup içinden bir başkan seçilir. Diğer oyuncular el ele tutuşarak halka oluşturur. Başkan ortaya geçer. Oyuncular el ele tutuşmuş halde dönerken aşağıdaki tekerleme söylenir.

Eveleme geveleme

Devekuşu kovalama

Çengi çember, miski amber

Tazı tuzu, kelemenin kızı

****************

Ne zaman geldin, yazın geldim

Dizilelim, çözülelim

Bir tahtaya yazılalım

İncik boncuk, gel çık bal çık

*************

Tekerleme söylenirken halka ortasında yer alan oyuncu da halkadaki oyuncuları saymaktadır. Tekerleme bittiğinde en son kim saymış ve göstermişse bu kez ebe o oyuncu olur. Oyuna böylece devam edilir.

Kutu Kutu Pense Tekerlemesi

Oyuncular daire seklinde dizilir. El ele tutuşarak bir yönde dönmeye başlar. Ancak dönerlerken hep birden aşağıdaki 15 tekerlemeyi söyler:

Kutu kutu pense

Elmayı yerse

Arkadaşım Yıldız

Arkasını dönse

Tekerlemenin sonlarında oyunculardan birisinin adı geçmektedir. Adı geçen oyuncu, yüzünü halka dışına döner ve yine arkadaşlarının ellerinden tutar. Bütün oyuncular bu şekilde arkalarını dönerek oyuna devam edilir. Tüm oyuncuların yüzleri halka dışına baktığında, bu kez tekerleme:

“Kutu kutu pense

Elmayı yerse

Arkadaşım Ceyda

Ön tarafa dönse”

şeklinde söylenir. Oyuna böylece devam edilir.

Hoppacık Tekerlemesi

Bu oyun da iki kişiyle oynanır. Oyuncular sırt sırta vererek kollarını kenetler. Sonra sırayla eğilerek birbirlerini sırtlarına alır. Bu sırada karşılıklı olarak aşağıdaki tekerlemeyi söyler.

– Gökte ne var?

– Gök boncuk.

– Yerde ne var?

– Yer boncuk.

– Dalda ne var?

– Elmacık.

– Babanın adı ne?

– Yusufçuk.

– Annenin adı ne?

– Fatmacık

– Kaldır beni hoppacık.

Oyuncular, isterlerse tekerleme içindeki görev yerlerini değiştirerek oyuna devam ederler.

Fış Fış Kayıkçı Tekerlemesi

Bu oyun iki kişiyle oynanır. Oyuncular oturarak el ele tutuşurlar. Kürek çekiyormuş gibi yaparak birbirlerini çekerler. Bu sırada aşağıdaki tekerlemeyi söylerler:

Fış fış kayıkçı

Kayıkçının küreği

Hop hop eder yüreği

Akşama fincan böreği

**********

Bizim evde et var

Bir yaramaz Tekir var

Tekir eti yerse

Annem beni döverse…

Tekerleme bittiğinde her iki oyuncu da ellerini gözlerine götürerek, ağlama taklidi yapar.

Hakkudu hukkudu

Çık çıkalım çayıra

Yem verelim ördeğe

Ördek yemini yemeden

Ciyak miyak demeden

********

Hakkudu hukkudu

Çıktım çıkardım

Ki-mi çı-kar-dın

(En son çıkan kişi istediği bir kişiyi seçer ve onu ebe ol- maktan kurtarır. Kurtarılan da bir kişiyi kurtarır ve son kalan kişi ebe olur. Oyunla birlikte veya oyun sonunda söylenen diğer tekerlemeler

Ah benim turnam

Yeşil başli turnam

Otur desem oturur

Kalk desem kalkar

**********

Büzülünce büzülür

Süzül desem süzülür

Ellerimizle şap şap şap

Ayaklarımızla rap rap rap

*************

– Komşu, komşu! Huuu!

Oğlun geldi mi?

– Geldi.

**************

– Ne getirdi?

– İnci boncuk.

– Kime kime?

– Sana bana.

******** * *

– Daha kime?

– Kara kediye.

– Kara kedi nerde?

– Ağaca çıktı.

**********

– Ağaç nerde?

– Balta kesti.

– Balta nerde?

– Suya düştü.

*****

– Su nerde?

– İnek içti.

– İnek nerde?

– Dağa kaçtı.

**********

– Dağ nerde?

– Yandı bitti kül oldu

 

Oyun Tekerlemelerine Örnekler

Laleli Bir Tekerlemesi

Laleli bir, içeriye gir

Laleli iki, ormandaki tilki

Laleli üç, okuması güç

Laleli dört, eteğini ört

***********

Laleli beş, beş kardeş

Laleli altı, altınımı çaldı

Laleli yedi, yemeğimi yedi

Laleli sekiz, seksen sekiz

**************

Laleli dokuz, al sana bir dokuz

Laleli on, çikolata boom!

******************************************

Uykum Gitti Tekerlemesi

Uykum gitti nereye?

Yıkanmaya dereye

Dön gel uykum, dön gel

Gözlerime geriye

******************************************

Gel Kız Tekerlemesi

Laleli bel kız

İçeriye gel kız

İpten tut kız

Dışarıya çık kız

******************************************

Bir İki Üç Tekerlemesi

Bir ikidir bir iki,

Beş altındır, beş, altı,

İnanmazsan say da bak,

On altı, on altı

******************************************

Bombili Tekerlemesi

Bombili bıçkın

Napın peki, napın peki?

Aga vaga vıçız vıcız vıçız bom

****************************

Nacak Tekerlemesi

Nacak sapına

İki kes

Bir sana

Biri de bana

Ali baba dum dum

Sakalına kondum

Beş para buldum

Cebime koydum

******************************************

Yağmur Nerede? Tekerlemesi

Yağmur Nerede?

Yemeğimizi yiyelim.

Eğlenceye gidelim.

*****

Eğlence nerede?

Kurbağa biliyor.

Kurbağa nerede?

Kuğularla derede.

*********

Kurbağa kurbağa,

Eğlence nerede?

Yağmurun yağdığı yerde,

********

Yağmur nerede?

Dağda bağda,

Her yerde.

******************************************

Ebe Ebe Tekerlemesi

Ebe ebe, elma yeme!

Elma yerken sobe deme,

Ben eve giderken,

Ebeledim seni deme,

****

Ebe ebe nesi var?

Ayağında mesi var.

Daha başka nesi var?

Karga gibi sesi var

******************************************

Patlıcan Tekerlemesi

Patlıcan var patlıcan,

Patlasın senin kocan.

Şişko şişko biberler,

Arabaya bindiler.

*******

Elmalar yedi buçuk,

Onu yedi, bir çocuk.

Patlıcandan bıktım,

Ben oyundan çıktım!

**********

Bir, iki, üç, dört, beş.

Altı, yedi, sekiz, dokuz, on.

Git komşunun damına kon.

Sarı limon.

******************************************

Bom bom bom jelibon Tekerlemesi

Ooooo! Çatlak patlak

Yusyuvarlak

Kremalı börek

Sütlü çörek

********

Çek yavrum çek

Amanın dostlar elini benden çabucak çek

Çek çek amca

Burnun kanca

*******

Al sana bir ta-ban-ca

Bom bom bom jelibon

Bom bom bom çekil yoldan

******************************************

Çakmaktaş Tekerlemesi

Barni Barni Moloztaş

Fred Fred Cakmaktaş

Vilma Vilma gir koluma

*****

Beti Beti sarıl boynuma

Çakıl Çakıl al sana akıl

******************************************

Ebe ebe Tekerlemesi

Ebe ebe gel bize

Uzaktan vur elimize

Eğer vuramazsan

Ebesin ebe

*****

Bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi,

Bunu sana kim dedi

Diyen dedi

Yağlı böreği kim yedi (3)

******************************************

Çık çık

Pit pit,

Allı kuş,

Ballı kuş,

Ebe oldun hemen çık.

******************************************

Ebeee Tekerlemesi

Ebe ebe nerede

Su doldurur derede

Dere boyu çalılık

Derede olur balık

********

Şu ebe de ne alik

Oltamı attım,

Balığı tuttum.

Balık suya dalamaz,

Ebe beni bulamaz.

************

Bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi

Bunu kim dedi,

Diyen dedi on yedi,

Yağlı böreği kim yedi?

******************************************

Trene bindik Tekerlemesi

Trene bindik bu sene

Müzelere gitsene.

Buralarda olmaz sel,

Okudukça sen yüksel!

*****

Dışarı çıkmıştın dün,

Parkta bisiklet sürdün (4)

Elmalar yedi buçuk

Yesinler çoluk çocuk

******

Karpuz kestim kan çıktı

Ayşegül oyundan çıktı.

******************************************

Dandan Tekerlemesi

Dandan da dan dan

Dan dan dan

Beşli şamdan

Gördüm seni

Çık oradan

Şuradan buradan

Elma düştü daldan

Dan dan dan

Oyunda sensin

Kumandan

******************************************

İğne Tekerlemesi

Ooooo!

İğne iplik

Derme diplik

Çelik çubuk

Sen çık.

******************************************

Incık, mıncık Tekerlemesi

Incık, mincik

Sen dur, sen çık

İçinde bülbül benim olsa

İki kardeşim olsa

************

Biri ay biri yıldız

Biri oğlan biri kız

******************************************

Kremalı börek Tekerlemesi

Kremalı börek, üstü çörek

Mutfakta neler oluyor?

Fasulye bakla bakla bakla

Yanında kızartma, kızarmıyor

Bize bakıyor

Ау

Fas

Sen

Hayırdır inşallah

Heyyy

Çatlak patlak

Ustü yuvarlak

********

Kremalı börek, sütlü çörek

Çek yavrum çek

Arabanı yoldan çek

Çek çek amca üstü kanca

Al sana bir tabanca

******

Tabancanın yarısı

Osman beyin karısı

Bir çık iki çık üç çık dört çık beş çık

Altı çık yedi çık sekiz çık

Dokuz çık on çık

Sen bu oyundan çık

******************************************

Ruma ruma rum Tekerlemesi

Ruma ruma rum,

Kırmızı mum

Oooo Allah’tan başlıyorum

Şeytanı taşlıyorum

********

Ruma ruma rum

Kırmızı mum

Dolapta pekmez

Yala yala bitmez

**********

Ayşecik cik cik cik

Fatmacık cik cik cık

Sen bu o-yun-dan çık