Ali Kuşçu Kimdir, Bilime Katkıları Nelerdir? Ali Kuşçu, 15. Yüzyılda dünyaya gelen bir bilim insanıdır. Kesin olarak doğum yeri bilinemese de Semerkant olduğu tahmin edilmektedir. Kuşçu lakabı olup asıl adı ‘Ala’uddin Ebu’l Kasım Ali bin Muhammed’dir. Babası Semerkant hükümdarı Uluğ Bey’in doğancıbaşısı olduğu için bu lakabı almıştır.
Yazı İçeriği
Ali Kuşçu, Semerkant’ta başta Uluğ Bey olmak üzere dönemin önemli alimlerinden olan Bursalı Kadızade Rumi, Guyaseddin Cemşid ve Muinuddin Kaşi’den dersler almıştır. Büyük bir öğrenme hırsına sahip olan Ali Kuşçu Semerkant’tan ayrılarak birçok alimle tanışma ve alimlerin ilminden nasiplenme fırsatı bulur. Semerkant’tan Kirman’a geçen Ali Kuşçu Kirman’da Nasuriddin Tusi’nin eserlerini okur. Tusi’nin Tecrid’ül Kelam adlı eserini Şerhu’t Tecrid ismiyle şerheder. Ve bu şerhini Ebu Said Han’a takdim eder.
İlim yolculuğu sırasında Risalet’ül Eşgal-ü Kamer adını verdiği, ayın safhalarını açıkladığı risalesini kaleme alır. Semerkant’a dönerken bu risalesini yanında getirir ve Uluğ Bey’e takdim eder. Uluğ Bey’e risalesini ayakta ve ezbere okur. Bu durum karşısında Uluğ Bey de Ali Kuşçu’yu ayakta alkışlar, talebesinin ilminin artmasından memnun olur. Kirman’dan geldikten sonra Ali Kuşçu, Uluğ Bey’e yardımcı ve Uluğ Bey’in rasathanesine baş müderris olur.
Ali Kuşçu’nun Semerkant günleri Uluğ Bey’in bir suikast sonucu öldürülmesi ile son bulur. Ali Kuşçu Kimdir, Bilime Katkıları Nelerdir? Vatanından Hac Yolculuğu niyetiyle ayrılır ve can güvenliği sebebiyle bir daha geri dönmez. Önce Herat’a sonra Taşkent’e geçen Ali Kuşçu bu illerde aradığını bulamaz. Daha sonra Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’ın davetine icabet ederek Tebriz’e yerleşir. Uzun Hasan Ali Kuşçu’yu saygıyla ve ilgiyle karşılar. Ali Kuşçu’ya elçilik görevin uygun görür. Elçilik görevini kabul eden Ali Kuşçu görevini yerine getirirken dünyada birçok yeri gezip görme fırsatı bulur. Kendisini nakli ve akli ilimlerde gittikçe geliştirir.
O dönemlerde Osmanlı Devleti ile arasında sorunlar olan Uzun Hasan, aracılık yapması için Ali Kuşçu’yu Fatih Sultan Mehmet’e gönderir. Fatih Sultan Mehmet ilmi bilgisine güvenen Ali Kuşçu’yu büyük törenlerle ve armağanlarla karşılar. Osmanlı Devleti’ne ve özellikle İstanbul’a bilim adına önemli katkılarda bulunacağını düşündüğü için Ali Kuşçu’yu İstanbul’da kalmaya ikna eder. Ali Kuşçu görevini tamamladıktan sonra İstanbul’da hizmet edeceğini söyler.
Tebriz’de görevini tamamlayan Ali Kuşçu, kendisinin ve 200 talebesinin ilim birikimini alarak İstanbul’a kafile halinde yola çıkar. İstanbul’da özel olarak armağan ve törenlerle karşılanır.
İstanbul’a gelen Ali Kuşçu Ayasofya Medresesi’ne müderris olarak atanır. Ve 200 altın maaş bağlanır. Ali Kuşçu İstanbul’da matematik ve astronomi alanlarında dersler vermiş, talebeler yetiştirmiştir. Ayasofya’ya müderris olduktan sonra Farsça olarak kaleme aldığı Risale Fil Hey’e adlı eserini geliştirerek Sultan’a sunar. Ali Kuşçu bu eserinde Dünya’yı yuvarlak olarak çizer ve harita üzerinde Türk memleketlerinin yerini gösterir. Ayrıca, İstanbul’un enlem ve boylam derecesini ölçmüştür. Fatih Camii’ne de bir güneş saati yapmıştır.
Ali Kuşçu’nun matematik, astronomi, fıkıh, kelam, alanlarında yazdığı önemli eserleri vardır. Ancak bunlardan en önemlileri matematik ve astronomi alanlarında yazdığı eserlerdir. Bu alanda yazdığı eserlerden en önemli iki tanesi de şunlardır:
Fethiye adı verilen astronomi kitabı, Ali Kuşçu’nun Otlukbeli savaşı sırasında bitirip zaferden sonra Fatih Sultan Mehmet’e sunduğu bir kitaptır. Kitap 3 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde gezegenlerin kürelerinden ve hareketlerinden bahsedilmiştir. İkinci bölümde Yer’in şekli ve iklimler yer almıştır. Son bölümde ise Yer’e ilişkin ölçüler ve gezegenlerin birbirine olan uzaklıkları yer almıştır. Bu eser daha çok medreselerde astronomi öğretimi için kullanılmıştır.
Diğer önemli eser ise Matematik alanındadır. Ali Kuşçu Kimdir, Bilime Katkıları Nelerdir? Ali Kuşçu bu eserini Fatih Sultan’a ithaf ettiği için Muhammediyye adını vermiştir. Eser Arapça kaleme alınmıştır. Bir süre boyunca medreselerde orta seviyeli matematik kitabı olarak okutulmuştur.
Hayatının en verimli dönemini İstanbul’da geçiren Ali Kuşçu, 15 Aralık 1474’te İstanbul’da vefat etti. Eyüp Sultan Türbesi civarına defnedildi.
